تعریف فرانچایز (Franchise) چیست؟ – رشد چند برابری کسب و کار

آیا می‌دانید فرانچایز چیست؟ فرانچایز نوعی از مجوز است که یک حق امتیاز برای دسترسی به دانش اختصاصی یک برند، فرآیندها و علائم تجاری و … است؛ بدین ترتیب فردی که حق امتیاز را دریافت می‌کند حق این را دارد که محصولات یا خدمات یک برند را تحت نام همان‌ها به فروش برساند.

در تبادل‌هایی که برای به دست آوردن یک حق امتیاز انجام می‌شود معمولاً مجوز گیرنده یک هزینه اولیه و همچنین هزینه صدور سالیانه را به مجوز دهنده پرداخت می‌کند تا شروع کار توسط او با سرعت بیشتری دنبال شود.

در این مقاله از بلاگ مهدی عراقی قصد داریم بگوییم فرنچایز چیست و چه مزایا و معایبی دارد.

فرنچایز چیست؟

زمانی که یک کسب‌وکار قصد دارد سهم بازار خودش را افزایش دهد یا در یک محدوده جغرافیایی با کمترین هزینه ممکن به شهرت برسد، ممکن است برای محصولات و خدماتش یک حق امتیاز قرار دهد که افراد مختلف می‌توانند آن را خریداری نمایند.

حق امتیاز یک سرمایه‌گذاری مشترک بین صاحب‌امتیاز و خریدار آن است و کمک زیادی به افزایش سود و سهم بازار یک برند می‌کند. صاحب‌امتیاز یک کسب‌وکار اختصاصی و اصلی است که با استفاده از شرایطی اجازه می‌دهد تا از نام و ایده‌های آن استفاده شود. خریدار حق امتیاز کسی است که این حق امتیاز را می‌خرد تا بتواند محصولات و خدمات آن برند را تحت مدل تجاری موجود به فروش برساند.

یکی از بزرگ‌ترین مزایای خرید حق امتیاز از کسب‌وکارها این است که شما به نام یک برند قدیمی و شناخته­شده دسترسی دارید که با استفاده از آن خیلی سریع‌تر می‌توانید به فروش بالا برسید نسبت به زمانی که از صفر کسب‌وکار و برند خودتان را راه‌اندازی نمایید.

در چنین شرایطی دیگر نیازی نخواهید داشت تا منابع باارزش خودتان مثل پول و زمان را برای شناساندن خودتان به مشتریان صرف کنید و به‌صورت مستقیم این هزینه را برای تبلیغات و بازاریابی مصرف خواهید کرد.

کسب‌وکار فرانچایز یک تاریخچه دیرینه در ایالت متحده آمریکا دارد؛ به وجود آمدن این مفهوم به میانه‌های قرن 19 میلادی بازمی‌گردد، زمانی که دو کمپانی (McCormick و I.M. Singer Company) شروع به توسعه‌سازمانی، بازاریابی و دادن حق امتیاز به افراد دیگر کردند و از آن زمان تا به کنون به‌عنوان کسانی شناخته می‌شوند که سیستم فرانچایز را اختراع کردند.

این ساختارهای نوین تجاری باعث شد که مک کورمیک و سینگر بتوانند ماشین‌های خیاطی خودشان را به بازارهای داخلی که در حال گسترش بودند بفروشند و از این طریق سود بسیار بالایی کسب کردند.

اگر بخواهیم نگاهی به تاریخچه اهدای فرانچایز غذا بی اندازیم، باید به سال‌های 1920 تا 1930 برگردیم؛ برند A&W Root Beer فرایند اهدای فرانچایز به کارآفرینانی تازه‌کار را در سال 1925 آغاز کرد و این تصمیم بزرگی برای او بود.

رستوران‌های هوارد جانسون برای اولین بار در سال 1935 شروع به کارکردند و با سرعت بسیار زیادی به پیشرفت و گسترش خودشان ادامه دادند؛ این باعث شد راه برای به وجود آمدن رستوران‌های زنجیره‌ای و بزرگ و فرانچایز هایی که امروزه می‌شناسیم هموارتر شود.

شاید باورش برایتان سخت باشد اما در حال حاضر بیش از 785 هزار موسسه مختلف بر پایه فرانچایز در کشور آمریکا وجود دارد که تقریباً به‌صورت سالانه 500 میلیارد دلار به اقتصاد این کشور کمک می‌کنند و نقش زیادی در رشد اقتصاد آن دارند.

در بخش غذا، برندهای شناخته‌شده زیادی وجود دارند ازجمله مک‌دونالد، تاکو بل، دیری کویین، دنیز و …

اگر بخواهیم نگاه کوچکی به کسب‌وکارهایی که بر اساس فرانچایز فعالیت می‌کنند داشته باشیم، مغزمان هنگ خواهد کرد! تازه این‌زمانی بیشتر خواهد شد که درآمدهای میلیارد دلاری که آنان دارند فکر کنیم.

اصول و مبانی پایه فرانچایز

فرانچایز ها دارای شرایط پیچیده‌ای هستند و این شرایط نسبت به هر برندی می‌تواند کاملاً متفاوت باشد که باعث گیجی و بروز سختی‌های بسیاری برای کسانی می‌شود که قصد فعالیت در این حوزه را دارند.

معمولاً در تفاوت‌هایی که بین امتیاز دهنده و امتیاز گیرنده انجام می‌شود، باید سه نوع پرداخت به امتیاز دهنده انجام شود: اول اینکه امتیاز گیرنده باید یکسری حقوق کنترل‌شده و مشخص را پرداخت کند.

دوما، صاحب‌امتیاز معمولاً هزینه‌ای مشخص را برای فراهم کردن یکسری تمرین‌ها، تجهیزات یا مشاوره‌ها دریافت می‌کند؛ و در مرحله سوم صاحب‌امتیاز یکسری امتیازهای جاری یا درصدی از فروش گیرنده امتیاز را دریافت می‌کند که میزان آن بر اساس قراردادهایی که امضا می‌کنید متفاوت خواهد بود.

شما در هنگام دریافت یک فرانچایز انگار در حال اجاره یک وسیله یا خدمات هستید. البته توجه کنید که این به معنای مالکیت تجاری صاحب‌امتیاز روی شما نخواهد بود و امتیازهای خاصی در اختیارتان هست.

در کشور آمریکا، معمولاً فرانچایز ها بر اساس ایالت‌های مختلف تنظیم می‌شوند و در تمامی ایالت‌ها شرایط یکسانی وجود ندارد. مثلاً در ایالت تگزاس شرایط کاملاً متفاوتی از ایالت فلوریدا دیده می‌شود.

بااین‌حال سازمان FTC در سال 1379 اقدام به تصویب یکسری مقررات خاص نمود؛ یکی از شرایط این قانون این است که امتیاز دهنده باید امتیازهای خاصی برای خریداران تعیین کند تا در صورت نیاز از آنان استفاده کنند.

صاحب‌امتیاز باید تمامی خطرات، مزایا و یا محدودیت‌هایی که ممکن است در هنگام دادن حق رأی به دیگران به وجود بیاید را فاش کند تا هر فردی که می‌خواهد از آن استفاده کند کاملاً آگاه باشد.

با استفاده از این اطلاعات می‌توان به هزینه‌ها آگاه شد و فرق بین فروشندگان تایید شده و تقلبی را شناخت و یکسری اطلاعات دیگر که توضیح آنان در این مقاله نمی‌گنجد.

این قانون درگذشته به‌عنوان بخشنامه ارائه فرانچایز شناخته می‌شد اما درنهایت در سال 2007 نام آن به سند افشای حق رأی تغییر یافت.

مزایا و معایب فرانچایز چیست؟

همان‌طور که احتمالاً تا الآن متوجه شده‌اید سرمایه‌گذاری روی فرانچایز ها می‌تواند مزایای زیادی برای شما داشته باشد؛ اما ما نمی‌توانیم فقط به جنبه‌های مثبت این قضیه نگاه کنیم.

با اینکه با استفاده از فرانچایز ها و خریداری حق امتیاز در برندهای بزرگ، زیر نام آن‌ها فعالیت کرد و از بسیاری از فعالیت‌های سخت و زمان‌بر مثل برندینگ در امان بود، اما قطعاً آن‌ها در کنار مزایایی که ارائه می‌کنند اشکالاتی نیز دارند!

در واقع در دنیای فانی هر چیزی که سودی به شما ارائه کند قطعاً چیزی نیز از شما خواهد گرفت.

هنگامی‌که یک حق فرانچایز خریداری می‌کنیم، با محصولاتی شناخته‌شده و معروف را به مشتریان می‌فروشیم؛ یعنی زحمات چندین ساله‌ای که یک برند برای اعتبار سازی خودش انجام داده را در اختیار داریم و دیگر نیازی نیست که سال‌ها به تبلیغات، ارائه ارزش پیشنهادی و … مشغول شویم.

اگر مثلاً حق فرانچایز مک‌دونالد را داشته باشید، تصمیم‌گیری راجع به محصولاتی که می‌خواهید بفروشید، چگونه فروشگاهتان را تزیین کنید یا اینکه کارمندانتان چه یونیفرم‌هایی باید بپوشند بسیار ساده خواهد بود؛ زیرا تمامی این‌ها از قبل توسط این برند تعریف‌شده‌اند و کافی است شما از همین قواعد پیروی کنید.

بعضی از کسب‌هایی که بر اساس فرانچایز فعالیت می‌کنند ممکن است به‌صورت خودجوش اقدام به یکسری آموزش‌ها و تمرین‌های خاص با هماهنگی برند موردنظر کنند تا کیفیت کارهایشان بالاتر رود.

شاید با خودتان بگویید که چون فرانچایز ها دارای فرمول‌های مشخصی هستند که الگوها و کارهایی که ما باید انجام دهیم را مشخص می‌کنند، بنابراین موفقیت بسیار ساده خواهند بود!

اما اشتباه نکنید؛ با تمام مزایایی که با استفاده از فرانچایز ها به دست می‌آوریمَ، اما هرگز نمی‌توان گفت موفقیت ما تضمینی است! در واقع از هر فرد موفقی بپرسید که آیا با انجام دادن تمامی کارها به‌صورت تضمینی موفق می‌شوم یا نه قطعاً خواهد گفت که نه!

درواقع شما اگر به‌عنوان یک کسب کار بر پایه فرانچایز شروع به کار کنید و کیفیت کارهایتان نیز بسیار بالا باشد، فقط شانس موفقیت خودتان را بالا می‌برید و این به معنای موفقیت تضمینی نیست.

اما نکته مهم این است که هر بار که شکست می‌خورید تجربه‌تان افزایش پیدا می‌کند و هم‌زمان با افزایش تجربه، احتمال موفقیتتان نیز بالاتر می‌رود.

به‌عنوان‌مثال اگر در ابتدا شانس موفقیت شما 20% باشد، پس از شکست و کسب تجربه و انجام ندادن دوباره اشتباهات قبلی، شانس موفقیت شما 30% خواهد بود و این درصد هر دفعه بیشتر و بیشتر می‌شود.

خب تا به اینجا راجع به مزایای فرانچایز ها خدمتتان مطالبی را ارائه کردم؛ اما بد نیست که نگاهی نیز به مزایای این نوع از کسب‌وکار بی اندازیم:

یکی از مهم‌ترین معایب فرانچایز هزینه‌های سنگینی است که باید برای شروع کار بپردازید؛ از طرفی دیگر باید به‌صورت منظم و بر اساس قرارداد، به برند موردنظر هزینه‌هایی را پرداخت کنید که اگر مدیریت قدرتمندی نداشته باشید قطعاً از پس آنان برنمی‌آیید!

طبق تعریف هایی که در بالا خدمتتان ارائه کردم، کسی که حق فرانچایز را تهیه می‌کند باید به‌صورت مستمر و در دایره‌های زمانی مشخص یک‌درصدی از درآمدش را به فرانچایز بپردازد که این خود، یکی از بزرگترین معایب این نوع از کسب‌وکار است. این درصد چیزی بین 4.6% تا 12.5% است که بر اساس صنعتی که در آن فعالیت می‌کنید متغیر است.

برخی از فرانچایزها  ممکن است به دلیل یکسری رتبه‌ها و جوایزی که به دست آورده‌اند از شما هزینه‌های بسیار سنگینی دریافت کنند و به این رتبه‌ها و افتخارات خود ببالند! درصورتی‌که بسیاری از این جوایز نه سودی برای شما و نه خودشان دارد.

به همین دلیل بسیاری از کسانی که اقدام به خرید فرانچایز می‌کنند ممکن است هزینه‌های بی‌دلیل زیادی را برای حق امتیازهایی بپردازند که ارزش این مقدار هزینه را ندارند!

مشکل بعدی که در مدل کسب‌وکار فرانچایز وجود دارد این است که شما هیچ کنترل و خلاقیتی در کسب‌وکار خودتان ندارید! یعنی نمی‌توانید بگویید که یونیفورم‌های کارکنان چطور باشد یا تنوع محصولات چگونه تعیین شود و …

فرانچایز در مقابل استارتاپ

اگر شما نمی‌خواهید در یک کسب و کار که بر اساس ایده کسی دیگری بنا شده است فعالیت کنید، می‌توانید شروع به تأسیس کسب‌وکار خودتان کنید و تمامی مراحل به دست آوردن ایده و اجرای آن را خودتان به‌تنهایی به گردن بگیرید.

با اینکه راه‌اندازی کسب‌وکار شخصی می‌تواند درآمد بسیار بالاتری نسبت به یک کسب‌وکار فرانچایز داشته باشد، اما نکته مهمی که در اینجا وجود دارد این است که راه‌اندازی یک شرکت برای خودتان می‌تواند خطرات زیادی را به وجود آورد.

زمانی که تصمیم می‌گیرید کسب‌وکار خودتان را راه‌اندازی کنید، فقط خودتان هستید و خودتان! در به مشکل‌های بسیار بزرگ و هزینه‌های سنگینی برخورد کنید، هیچ‌کس وجود ندارد که در کنار شما کمکتان کند و قسمتی از ضررها را به گردن بگیرد!

از طرفی دیگر ذهن شما در ابتدای راه دچار سؤالات بسیار زیادی خواهد شد و استرس زیادی را تحمل خواهید کرد؛ به‌عنوان‌مثال همواره این سؤال را از خودتان می‌پرسید که: «آیا اصلاً محصول من به فروش خواهد رفت؟ آیا چیزی که من به مشتریان پیشنهاد می‌کنم مورد علاقه آنان خواهد بود؟ آیا پول کافی برای ادامه کسب‌وکارم به دست خواهم آورد و …»

پس متوجه شدیم که راه‌اندازی کسب‌وکار شخصی بااینکه می‌تواند مزایای زیادی برای ما به وجود آورد اما همواره دارای خطرات زیادی است و ما باید ریسک‌پذیری بسیار بالایی داشته باشیم و آماده پذیرش هرگونه شکست اعم از بزرگ و کوچک باشیم.

طبق تحقیقات و تجربه‌های به‌دست‌آمده نرخ شکست کسب‌وکارهای جدید بسیار بالا است؛ شاید باورش برایتان عجیب باشد ولی تقریباً 20% درصد از استارت آب‌ها نمی‌توانند بیشتر از یک سال دوام بی آورند و خیلی سریع خسته شده و تسلیم می‌شوند.

50% از آنان نمی­توانند بیشتر از 5 سال دوام آورند و تقریباً 30% از آنان نیز می­توانند تا بیش از 10 سال به فعالیت خودشان ادامه داده و موفقیت‌هایی به دست آورند.

اگر بخواهید که کسب‌وکارتان شانس خود را برای ماندن در فضای پر رقابت بالا ببرید، باید تلاش بسیار زیادی از خودتان به خرج دهید و امید و انگیزه‌تان را همیشه و همیشه حفظ کنید.

اگر به دنبال رسیدن به موفقیت‌های بزرگ و تبدیل رویاهایتان به واقعیت را دارید، باید ساعت‌های طولانی به‌صورت مستمر به کار و تلاش ادامه دهید درحالی‌که هیچ آموزش تخصصی هم ندیده‌اید! در واقع تمامی افراد موفق از همین تکنیک ساده استفاده کرده و می‌کنند و یکی از مهم‌ترین دلایل موفقیتشان تلاش سخت و مستمر است.

اگر شما به‌تنهایی یا بدون داشتن تجربه کافی قصد دارید فعالیت خودتان را شروع کنید، یک هفت‌خان رستم در روبروی شما خواهد بود.

اگر با توجه به توضیحاتی که تا به کنون خدمتتان ارائه دادم احساس ترس بزرگی کردید و فکر می‌کنید که نمی‌توانید از پس چنین کارهای بزرگی بر بیایید، احتمالاً رفتن به سمت کسب‌وکار فرانچایز برای شما بسیار بهتر خواهد بود؛ زیرا کار کردن زیر نام برندی که از قبل شناخت شده است و اعتبار دارد بسیار آسان‌تر از ساخت یک برند از 0 و رساندن آن به موفقیت است.

اکثر مردم با دیدن موفقیت‌های کسب‌وکارهای فرانچایز تصمیم می‌گیرند که خودشان نیز وارد این حوزه شوند. با استفاده از فرانچایز، کارآفرینان می‌توانند یک مسیر واضح و مشخص داشته باشند که ثبات کافی برای پیشرفت کردن را دارد و یک مدل آزمایش‌شده از کسب‌وکار را برای موفقیت در اختیار آنان قرار می‌دهد.

اما بگذارید با شما صادق باشم! راه‌اندازی یک استارتاپ اگرچه دارای ریسک بسیار بالایی است، اما اگر به موفقیت برسد، شمارا به آزادی مالی و شخصی می‌رساند و می‌تواند طعم یک زندگی فوق‌العاده و با لذت عالی را تجربه کنید.

انتخاب اینکه کدام‌یک از مدل‌های کسب‌وکار برای شما مناسب است کاملاً در اختیار شماست و تنها کسی که می‌تواند در این مورد تصمیم‌گیری کند شخص شما هستید؛ من فقط در این قسمت سعی کردم مزایا و معایب هر بخش را خدمتتان ارائه کنم تا دیدی روشن از هر بخش داشته باشید تا پس از اندازه‌گیری توانایی‌هایتان یکی از آنان را انتخاب کنید.

اگر بخواهم یک توصیه دراین‌باره به شما بگویم این است که سعی کنید تنها به این مقاله اکتفا نکنید و تا حد ممکن در زمینه‌ای که قصد فعالیت و شروع کارتان را دارید به تحقیق بپردازید تا آگاهی و شناختتان بالاتر رود؛ زیرا هرچه شناخت بهتری از چیزی که می‌خواهید داشته باشید تصمیم‌گیری بسیار آسان‌تر خواهد بود.

پس‌ازاین به‌سادگی می‌توانید با ترسیم یک نمودار هزینه‌ها و فایده‌ها تصمیم نهایی خودتان را بگیرید؛ به این صورت که در یک برگه یک نمودار با حالت T رسم می‌کنید و در سمت راست هزینه‌های تصمیمتان و در سمت چپ فایده‌های آن را می‌نویسید و در مرحله بعد بر اساس اهمیت هر کدام یک نمره به آنان اختصاص می‌دهید. درنهایت و در پایان‌بر اساس نمره‌هایی که داده‌اید اقدام به تصمیم‌گیری می‌کنید.

­

سؤالات متداول درزمینهٔ خود پرداخت

شاید بد نباشد که به‌صورت مشخص به برخی از سؤالات متداولی که توسط اکثر افرادی که قصد دارند وارد حوزه فرانچایز می‌شوند نیز پاسخ دهیم:

مزایای فرانچایز چیست؟

در این مدل کسب‌وکار شما یکسری الگوهای آماده در اختیار دارید که سادگی می‌توانید از آنان پیروی کرده و در زمان خودتان صرفه‌جویی کنید.

شما محصولاتی آماده و تست‌شده در اختیار دارید و نام یک برند مورد اعتماد نیز روی شما قرارگرفته است.

به همان مثال مک‌دونالد که در بالا نیز زدم اشاره می‌کنم: اگر شما حق امتیاز این برند را خریداری کرده باشید، دیگر لازم نیست نگران محصولات که می‌فروشید، یونیفرم‌های کارکنان و … باشید زیرا تمامی این‌ها از قبل توسط برند برای شما تعیین ‌شده است.

فرانچایز چه خطراتی دارد؟

در طی مقاله و در بخش مزایا و معایب هم خدمتتان یکسری معایب عرض کردم که پیشنهاد می‌کنم به بالا رفته و آنان را مطالعه کنید.

اما به‌صورت خلاصه در فرانچایز شما امکان خلاقیت و آزادی عمل ندارید، تأمین منابع مالی بسیار دشوار است، باید همواره درصدی از درآمدتان را به فرانچایز بپردازید و …

فرانچایز چگونه درآمد کسب می‌کند؟

معمولاً گیرنده حق امتیاز باید 3 نوع پرداخت به فرانچایز رها داشته باشد؛ در مرحله اول که باید حق استفاده از نام و علامت تجاری توسط مرد متقاضی خریداری شود. بخشی دیگر از درآمد فرانچایز درآمدی است که بابت دادن یکسری آموزش‌ها و تجهیزات خاص به خریدار فرانچایز دریافت می‌کند؛

و بخش آخر و اصلی درآمد یک فرانچایزر نیز به درصدهایی است که از درآمد گیرنده امتیاز می‌گیرد. میزان این دریافتی کاملاً به صنعتی که در آن فعالیت می‌کنید بستگی دارد و چیزی بین 4 تا 12 درصد است.

جمع‌بندی و نتیچه گیری

فرانشیز یا خرید حق امتیاز نوعی از کسب کار است که در طی آن شما تنها با پرداخت هزینه‌ای می‌توانید از تمام اعتبارات یک برند استفاده کنید و محصولات آن را به فروش برسانید.

با استفاده از فرانچایز شما از سال‌ها زحمت و تلاش برای برندینگ و کسب اعتبار می‌گذرید و با سرعت زیادی به پیشرفت دست می‌یابید.

در این مدل کسب‌وکار الگوهای ثابت و مشخصی وجود دارد و کافی است که شما بر اساس آنان عمل کنید و این یعنی دیگر نیازی به تحقیق و تحلیل مشتریان و … وجود ندارد!

بااینکه این مدل کسب‌وکار مزایای زیادی دارد، اما معایبش نیز کم نیست! بنابراین قبل از هرگونه اقدام،نسبت به تصمیمی که گرفته‌اید مطمئن شوید؛ در سایت مهدی عراقی شما به‌سادگی می‌توانید مشاوره دریافت کنید.

ازآنجایی‌که ممکن است برای بسیاری از افراد نام فرانچایز ترسناک و ناشناخته باشد، در این مقاله سعی کردیم به‌صورت کامل بگوییم کسب‌وکار فرانچایز چیست و در ادامه مزایا و معایب آن را برایتان شرح دادیم.

نظر شما چیست آیا تابه‌حال از کسب‌وکار فرانچایز استفاده کرده‌اید؟ تأثیرات آن برایتان چه بوده است؟ حتماً تجربیات خودتان را در کامنت‌ها با ما به اشتراک بگذارید تا از آنان بهره ببریم.

توجه داشته باشید که این وازه در انگلیسی یک کلمه ثابتی است Franchise اما در فارسی ترجمه و ساختار لغوی مختلفی دارد مانند : فرانشیز ، فرنشایز ، فرنچایز ، فرانچایز این‌ها واژگانی هستند که در فارسی به صورت نوشتاری و گفتاری شاید متفاوت باشند اما یک معنا و مفهوم دارد که در این مقاله به آن پرداختیم.