بیزینس پلن یا طرح کسب و کار چیست؟ + آموزش عملی
یکی از چیزهایی که میتواند موفقیت یا شکست یک کسب و کار را رقم بزند، برنامهریزی آن شرکت برای رسیدن به اهداف و جذب سرمایهگذاران است. Business plan یک برنامه فوقالعاده است که مسیر شمارا برای رسیدن به اهدافتان هموارتر میکند.
همچنین ایدههای جدیدی راجع به کسب و کارتان به شما میدهد و کمک میکند درک بیشتری از رقیبانتان داشته باشید و همیشه یکسر و گردن از آنان بالاتر قرار بگیرید.
در این مقاله از سایت مهدی عراقی قصد داریم بگوییم طرح کسب و کار چیست؟ و در ادامه راهنمای عملی و گامبهگام برای طراحی آن را برایتان شرح دهیم.
بیزینس پلن چیست؟
بیزینس پلن یک برنامه کامل راجع به کسبوکار شما، از اهداف و استراتژیهای بازاریابی گرفته تا بودجه موردنیاز و … است که بهصورت بلندمدت و برای سه تا پنج سال نوشته میشود.
در بیزینس پلن تمامی اهدافی که دنبال میکنید نوشته میشود و همچنین مشخص میکنید که چگونه میخواهید به این اهداف برسید؟
هنگامی به دنبال جذب سرمایهگذاران هستید، بیزینس پلن یکی از مهمترین چیزهایی است که حتماً باید از قبل طراحی کرده باشید؛ زیرا اولین چیزی که سرمایهگذاران از شما درخواست میکنند بیزینس پلن است تا ببینند که سرمایهگذاری روی کسبوکار شما، برای آنان سودی دارد یا خیر؟
در این فایل تمامی اطلاعات شرکتتان ازجمله معرفی کارکنان اصلی، محصولات و خدمات، اهداف، برنامههای بازاریابی و … مشخص میشود.
وقتی سرمایهگذاران بیزینس پلن شمارا مشاهده میکنند، یک دید کامل از آینده کسبوکار شما، برنامه و استراتژی برای فروش محصولات و… خواهند داشت و خیلی سادهتر میتوانند تشخیص دهند که با وارد شدن به آن سود نصیبشان میشود یا ضرر!
هنگامیکه بیزینس پلن کامل و قدرتمندی داشته باشید، سرمایهگذاران بسیار زیادی برای همکاری جذب شما میشوند و بسیار از موانعی که بر سر راهتان وجود دارد بهصورت کامل از بین خواهد رفت.
بهصورت کلی بیزینس پلن شما باید طوری باشد که، هر فردی آن را باز میکند به پاسخ تمامی سوالاتش برسد و پس از مطالعه آن، سؤالی در ذهنش باقی نماند.
چه کسانی به بیزینس پلن نیاز دارند؟
هنگامیکه تصمیم به راهاندازی یک کسبوکار یا استارتاپ میگیرید، نیاز به سرمایههای بزرگ برای پیشرفت حتماً احساس میشود.
اما ما برای جذب سرمایه به سرمایهگذارانی نیاز داریم که آن را تهیه کنند. درست است؟
خب این سرمایهگذاران که بیگدار به آب نمیزنند! درواقع شما باید سودی برای آنان داشته باشید و در بیزینس پلن خود، دقیقا مشخص کنید که چه سودی به آنان خواهد رسید.
اگر یکی از دو شرایط زیر رادارید، حتماً باید بیزینس پلن طراحی کنید:
- قصد راهاندازی یک کسبوکار بزرگ دارید
- قصد راهاندازی استارتاپ دارید
بنابراین اگر قصد راهاندازی یک کسبوکار یا استارتان دارید، حتماً باید یک بیزینس پلن طراحی کنید.
اما اگر هنوز به آن حدی نرسیدهاید که به سرمایهگذار نیاز داشته باشید یا کسبوکارتان بهطوری نیست که نیاز به سرمایه چندانی داشته باشد، احتمالاً احتیاجی به طراحی بیزینس پلن نیز نخواهید داشت.
بیزینس پلن باید چند صفحه باشد؟
سؤالی که بسیاری از افراد تازهکار ممکن است بپرسند این است که «بیزینس پلن باید چند صفحه باشند؟»
به نظر شما سؤال بالا، سؤال درستی است؟ احتمالاً نه! درواقع ما در بیزینس پلن محدودیتی برای تعداد صفحات نداریم؛ اما این به معنی آن نیست که هرچه دلمان بخواهد میتوانیم در آن قرار دهیم!
تنها کاری که باید بکنید این است که هر اطلاعاتی که حس میکنید سرمایهگذاران برای اعتماد به شما نیاز دارند، در بیزینس پلنتان قرار دهید. همین کافی است.
البته نگران نشوید! تا پایان این مقاله با ما همراه باشید؛ دقیقا به شما خواهم گفت چه اطلاعاتی را باید در این پرونده قرار دهید.
فرق بیزینس پلن با بوم کسب و کار چیست؟
ازآنجاییکه بیزینس پلن و بیزینس مدل اسمهای تقریباً مشابهی دارند، بسیاری از آن افراد ممکن است بهاشتباه افتاده و این دو را باهم اشتباه بگیرند.
بیزینس پلن: یک برنامه کامل از تمامی اقداماتی است که در چندساله آینده میخواهید انجام دهید؛ ازجمله استخدام کارمندان، استراتژیهای بازاریابی، برنامههای فروش و…
اما بوم کسب و کار درواقع یک نقشه کلی از کسبوکار شما است که شما بهصورت روزانه باید آن را مطالعه کرده و در مسیر آن حرکت کنید. درواقع بیزینس پلن بهصورت بلندمدت طراحی میشود اما بوم کسبوکار بهصورت کوتاهمدت بوده و یک دید کلی از شرایط شرکت را به شما میدهد.
بیزینس پلن از چند بخش تشکیل شده است؟
حالا که با مفهوم بیزینس پلن آشنا شدیم و فهمیدیم که چه فایدههایی میتواند برای کسبوکار ما داشته باشد، نوبت آن رسیده که اجزای مختلف آن را به شما معرفی کنیم تا یک دید کلی نسبت آنها داشته باشید.
- خلاصهای از فعالیتهای شما
- اطلاعاتی راجع به شرکت
- معرفی محصولات
- تحلیل بازار
- آنالیز رقبا
- نحوه مدیریت کسبوکار
- برنامههای مالی شرکت
- ضمیمه
اطلاعات بالا را میتوانید در هر قالبی که دوست دارید قرار دهید؛ چه فایل WORD باشد به پاورپوینت، فرقی نمیکند، درهرصورت باید تا حد امکان از حاشیه و اطلاعات اضافی دوریکنید و تنها اطلاعات لازم و ضروری را که فکر میکنید برای سرمایهگذاران مفید است را در آن قرار دهید.
راهنمای عملی طراحی بیزینس پلن در 8 مرحله ساده
در بالا بهصورت کامل گفتیم به بیزینس پلن چیست و اجزای آن را به شما معرفی کردیم. حالا در زیر قصد داریم بهصورت مرحلهبهمرحله نحوه طراحی یک بیزینس پلن را به شما آموزش دهیم تا دیگر هیچ مشکلی نداشته باشید.
همانطور که میدانید سرمایهگذاران اهمیت زیادی به بیزینس پلن شما میدهند و درصورتیکه آن را نداشته باشید، تقریباً شانستان برای جذب آنها صفر است؛ بنابراین یک آموزش صحیح و درست برای نحوه طراحی آن کاملاً ضروری به نظر میرسد.
روشهای زیادی برای طراحی این پلن وجود دارد اما در این مقاله سعی کردیم سادهترین و در این حال کاربردیترین روش ممکن را برای شما بازگو کنیم تا نیازتان در این زمینه کاملاً برطرف شود.
قدم اول: یک خلاصه جذاب از فعالیتهایتان طراحی کنید
خب در اولین مرحله باید یک خلاصه کامل از تمامی فعالیتهایی که قرار است انجام دهید و همچنین هدفتان از راهاندازی این کسب و کار را شرح دهید. در این قسمت باید بهصورت دقیق به سرمایهگذاران بگویید که دقیقا چه انتظاری از آنان دارید و چه چیزی میخواهید و در برابر چه چیزی عاید آنها خواهد شد؟
200 میلیون تومان برای نوسازی کارخانهتان احتیاج دارید؟ یا یک وام 300 میلیون تومانی برای گسترش خط تولید و بهبود تجهیزات خود میخواهید؟
این وام را به چه طریقی و در چه دوره زمانی بازپرداخت خواهید کرد؟ آیا قصد دارید که قسمتی از تجارتتان را به شریکی دیگر واگذار کنید؟ اصلاً اگر این پول را به شما پرداخت کنند، چه سودی برایشان خواهد داشت؟ اینها بخشی از سوالاتی است که حتما در این بخش باید به آنان پاسخ دهید.
اطلاعات این بخش باید بهصورت مختصر نوشتهشده باشد وازنیم صفحه فراتر نرود؛ در این بخش حتماً باید به موضوعات زیر بپردازید:
- در چه تجارتی فعالیت میکنید و مزیت رقابتی شما چیست؟
- میزان سوددهی شرکت شما به چه صورت است و این سود از چه طریقی به دست میآید؟
- چه مقدار سرمایه برای گسترش کار خود نیاز دارید و نحوه بازپرداخت آن چگونه است؟ آیا ضامن یا وثیقه دارید؟
- موقعیت دقیق کسبوکار کجاست؟ کارکنان اصلی آنچه کسانی هستند؟ آیا شرکت شما ازلحاظ قانونی مجوز فعالیت دارد؟
- مهمترین دستاوردهای شما کدام اند؟ (بهعنوانمثال حق ثبت اختراع، نمونههای اولیه محصول، یا نتایجی از فعالیتهای بازاریابی که تاکنون انجام دادهاید)
در این بخش حتماً سعی کنید توضیحات جذابی بنویسید که خواننده به ادامه آن ترغیب شود؛ حتماً منافع طرف مقابل را در نظر بگیرید و اشاره کوچکی به آن داشته باشید. این باعث میشود سرمایهگذار رغبت بیشتری پیدا کند و باعلاقه بیشتری برنامههای شمارا مطالعه کند.
قدم دوم: اطلاعات کاملی راجع به شرکتتان ارائه دهید
در مرحله دوم باید به شرح کاملی از تجارتی که در آن فعالیت میکنید بپردازید. این بخش معمولاً به اهداف و چشمانداز آینده شرکت اشاره میکند. شما در این بخش باید راجع به محصولاتی که دارید اطلاعات کاملی ارائه دهید و بگویید که در آینده چه تغییراتی خواهند داشت و اتفاقاتی که در دنیا اتفاق میافتد چقدر به سود شما خواهد بود؟
منابعی که از آنها برای تحقیق استفاده کردهاید را حتماً در داخل صفحه یا فوتر قرار دهید؛ نکته مهم این است که این منابع حتماً باید معتبر و قابلاعتماد باشند.
توجه داشته باشید که سرمایهگذاران به دنبال حقایق هستند بنابراین فکر نکنید که با دروغ گفتن میتوانید آنها را ترغیب به سرمایهگذاری کنید. اگر اطلاعات معتبری به آنان ارائه کنید که تضمین میدهد سرمایهگذاری در کسبوکار شما کمترین درصد ریسک را خواهد داشت، شانس جذب آنان بسیار بالاتر خواهد بود.
قدم سوم: محصولات یا خدماتتان را معرفی کنید
این بخش بسته به نوع کسبوکار شما و پیچیدگی آن میتواند از چند پاراگراف شروعشده و تا چندین صفحه نیز ادامه یابد.
اگر حوزه تجارت شما چیز پیچیدهای نیست، توضیحات راجع به آن را حتماً کوتاه کنید. در ادامه بهصورت مختصر محصولات و خدماتتان را معرفی کنید و در پاراگراف آخر نیز راجع به نقاط قوت و عوامل موفقیت آنها صحبت کنید.
نکته مهم این است که حتماً باید محصولاتتان را بهصورت واضح و مشخص توضیح دهید؛ یعنی هر فردی در حال مطالعه بیزینس پلن شما بود، دقیقا بداند راجع به چه چیزی صحبت میکنید و آن را بهسادگی درک کند.
در این بخش حتماً باید بگویید که مردم چه نیازی به محصولات و خدمات شما دارند و امتیاز شما نسبت به رقبا چیست؟ اصلاً چرا مردم باید شمارا انتخاب کنند؟
مهمترین ویژگیهایی که باعث میشود شما نسبت به سایر رقبا برتر باشید را شرح داده و همچنین بگویید این برتری چگونه میتواند باعث سودآوری شود؟
عواملی که باعث موفقیت شما میشود را بهصورت واضح و مشخص بیان کنید تا سرمایهگذاران دید بهتری نسبت به تجارت شما داشته باشند.
اگر هدفتان جذب سرمایه بالایی است، حتماً در بیزینس پلنتان بنویسید که آنها با سرمایهگذاری بیشتر روی کسبوکار شما، چه چیزی عایدشان میشود؟
قسمت مهم دیگر در این بخش این است که نتایجی که دیگر افراد حاضر در تجارت ما داشتهاند را بازگو کنیم. درواقع هر سرمایهگذاری علاقه دارد بداند که برای کسبوکار خود چه کارهایی کردهاید؟ برای فعالیتها و پیشرفت چه ایدههایی دارید و با چه کارشناسانی مشورت کردهاید؟
حتی در برخی موارد ممکن است از شما سؤال کنند که چرا مکان شرکت را اینجا انتخاب کردید، یا اصلاً چه شد که تصمیم به فروش این محصول گرفتید؟
بنابراین اطلاعات بالا میتواند یکی از مهمترین بخشهای بیزینس پلن باشد و تصمیم سرمایهگذاران برای پذیرش یا عدم پذیرش درخواست شما نیز تا حد زیادی به این بخش بستگی خواهد داشت؛ بنابراین تمرکز بیشتری را روی آن قرار دهید.
قدم چهارم: تحلیل بازار
در این قسمت باید یک تحلیل دقیق از بازاری که در آن قصد فعالیت داریم داشته باشیم و یک چشمانداز راجع به آینده کسبوکار، سیاستهای قیمتگذاری، فرآیند توزیع و تبلیغات و … داشته باشیم.
وقتی بهصورت دقیق بازار را تحلیل کرده باشید و استراتژیها و چشماندازها خودتان درزمینهٔ قیمتگذاری و تبلیغات را بدانید، سرمایهگذاران بیشتری به سراغ شما خواهند آمد.
در ابتدای این بخش، یک توضیح مختصر راجع بازاری در آن فعالیت میکنید و مخاطبان هدف، گستردگی آن، چشمانداز آینده و پتانسیل فروش داشته باشید.
در مرحله بعد مشخص کنید که کالای موردنظر شما چند بار بهصورت مجدد خریداری میشود و در سال بهصورت بالقوه چند بار خریداری خواهد شد؟در ادامه باید تعیین کنید که چند درصد از این سهم به شما میرسد یا در حال حاضر چند درصد از آن رادارید.
نکته مهم این است که هیچ کسبوکاری 100% سهم تجارت خودش را ندارد و حتی به دست آوردن 25% بازار نیز کاری دشوار و سخت به شمار میآید.با شناسایی سهمی که در بازار دارید، میتوانید بفهمید که با استراتژیهای تعیینشده برای شرکت تا چه حدی پیشرفت خواهید کرد و عملکردتان چگونه خواهد بود.
در مرحله بعد مشخص کنید که محصولاتتان در چه مکانهای باید فروخته شوند و چگونه با این کار میتوانید نسبت به رقبا برتر باشید؟این کار «موقعیتیابی» نام دارد و به خریداران کمک میکند که به هویت محصول پی ببرند و دقیقا بدانند که آن را در چه مکانهایی میتوانند پیدا کنند.
توجه کنید که حتماً لازم نیست در قسمت موقعیتیابی اطلاعات زیادی ارائه کنید بلکه در همین حد که بازار هدف شما چه کسانی هستند، چگونه به آنها دسترسی خواهید یافت و رقیبان شما در این بازار چه کسانی هستند را مشخص کند کافی است.
در مرحله آخر و مهمترین بخش، به نحوه قیمتگذاری محصولات میرسیم. اکثر کسبوکارها در این قسمت دچار مشکلاتی زیادی میشوند زیرا هیچ فرمولی برای تعیین قیمت فوری وجود ندارد؛ اما یکسری روشها وجود دارند که شما با استفاده از آنان میتوانید قیمت محصولات خودتان را تعیین کنید و نحوه این کار را در بیزینس پلن خود شرح دهید که در زیر برخی از آنان را برایتان بازگو میکنم:
- بعضی از شرکت از روش هزینه شرکت + تولیدکننده استفاده میکنند. با استفاده این روش تمامی هزینهها تعیینشده، و میزان سود دریافتیتان نیز مشخص خواهد شد.
- بعضی شرکتها استراتژی قیمتگذاریشان بر اساس تقاضا است؛ به این معنی که سیاستهای قیمتگذاریشان در تمامی مکانها یکسان نیست و بر اساس میزان تقاضای خریداران، قیمتهای متفاوتی اتخاذ میکنند.
- بعضی از شرکتها دارای بازار پررقابتی هستند و تشخیص اینکه کدام قیمت صحیح است کار دشوار است، به همین دلیل از قیمتگذاری رقابتی استفاده میکنند.
قدم پنجم: آنالیز رقبا
در این قسمت باید یک تحلیل کامل از رقبا را ارائه کنید؛ این تحلیل به سرمایهگذاران کمک میکند که مشکلاتی که ممکن است در طی راه برای شما ایجاد شوند را بشناسند و نحوه حل آنان توسط شمارا نیز بدانند.
در این بخش باید حتماً به موارد زیر بپردازید:
- نقاط ضعف و قدرت رقبا در کسبوکار شما چیست؟
- کدام استراتژیها برای ما مزیت رقابتی ایجاد میکنند؟
- از چه نقاط ضعفی میتوانیم استفاده کنیم تا چرخه تولید محصولمان بهبود یابد؟
مهمترین مرحله در آنالیز رقبا این است که مشخص کنید رقبای مستقیم و غیرمستقیم شما چه کسانی هستند، چه در حال حاضر چه در آینده.
وقتی رقیبانتان را دستهبندی کردید، باید شروع تجزیهوتحلیل آنان درزمینهٔ استراتژیهای بازاریابی کرده و با شناسایی نقاط ضعف و قدرت آنان، مناطق آسیبپذیرشان را بشناسید.
این به شما کمک میکند که مزیت رقابتی خودتان را بدانید و ازاینرو سرمایهگذاران علاقه بیشتری نسبت به کسبوکار شما خواهند داشت.
هر فردی این بخش را میخواند، دقیقا باید بفهمد که بازار هدف شما چیست و رقبای شما در این زمینه کدام اند و با کدام مزیت رقابتیتان میتوانید نسبت به آنها برتر باشید.
قدم ششم: نحوه مدیریت کسبوکارتان را توضیح دهید
در این بخش باید نحوه فعالیت شرکت و وظیفههای مختلف در آن را شرح دهید. با استفاده از این بخش سرمایهگذاران متوجه میشوند که عملیات داخل شرکت شما چگونه است و آیا واقعاً در حال حرکت بهسوی اهداف هستید یا خیر.
در این بخش باید مسئولیتهای مختلفی که برای اعضای شرکت تعیین کردهاید، وظیفهای که هر بخشبر عهده دارد، سرمایهها و هزینههای داخلی و … را بهصورت کامل توضیح دهید.
قدم هفتم: برنامه مالی کسبوکارتان را ارائه کنید
پسازاینکه محصولاتمان را معرفی کردیم و اهداف و عملیات داخلی شرکت را توضیح دادیم، به یکی از مهمترین بخشهای کسبوکار یعنی برنامه مالی میرسیم. این قسمت ستون اصلی تجارت و کسبوکار شماست و باید بهصورت واضح و دقیق مشخص شود که شامل: صورت سود، صورت جریان وجوه نقد و ترازنامه است.
صورت سود و زیان بهصورت سادهای به سرمایهگذاران نشان میدهد که کسبوکار شما چقدر توانایی تولید سرمایه را دارد؟
اینیکی از مهمترین بخشهایی است که باید توجه بسیار زیادی به آن شود؛ زیرا بهسادگی میتواند رضایت یا عدم رضایت سرمایهگذاران را در پی داشته باشد.
اطلاعات این قسمت از بخشهای مختلفی مثل درآمد، هزینه و سرمایه استخراج میشود.با استفاده از صورت سود و زیان شرکت، میتوان فهمید که یک شرکت در طول سال، پس از کسر هزینهها و … تا چه حدی سود یا زیان دارد.
تجزیهوتحلیل این بخش باید ساده و مختصر باشد و روی نکات کلیدی تأکید کند.
صورت مالی یکی از مهمترین بخشهای هر کسب و کاری است که نشان میدهد شما برای عمل به تعهدات خود به چه مقدار سرمایه نیاز دارید، آن را چه زمانی باید به دست آورید و از چه طریقی به شما بازمیگردد؛ درنتیجه تمامی این محاسبهها، مشخص میشود که در طول یک ماه و یک سال تا چه حدی سود و زیان کردهاید.
همچنین با استفاده صورت مالی میتوان میزان سود یا زیان شرکت در ماه آینده را شناسایی کرد و جلوی بسیاری از مشکلات را گرفت.
بهعنوانمثال وقتی در هنگام بررسی صورت مالی خودتان ببینید که در ماه فعلی و آینده سودی نصیبتان نخواهد شد، هزینههایتان را کاهش میدهید و استراتژیهایی را اجرا میکنید تا جلوی این زیانها را بگیرید.
صورت جریان وجه نقد شرکت در سال اول باید بهصورت ماهبهماه و در سال دوم بهصورت فصلبهفصل و در سال سوم بهصورت سالانه تهیه شود.
قدم هشتم: پروندههای ضمیمه را ارائه کنید
در بخش آخر بیزینس پلن خود، یکسری اطلاعات دیگر که ممکن است برای خوانندگان جذاب باشد را ارائه میکنیم؛ اطلاعاتی مانند رزومه کاری، قراردادهایی که باتامین کنندگان امضا کردهایم، کپی اجارهنامه و همچنین سایر اسناد حقوقی، اظهارنامه مالیاتی سه سال گذشته و بهصورت کلی هر چیزی که مربوط به برنامه تجاری شما باشد و راجع به آن اطلاعاتی ارائه کند.
بسیاری از افراد تصور میکنند که یک بیزینس پلن، تنها برای جذب سرمایهگذاران است و درصورتیکه نیازی به سرمایه نداشته باشیم، به دردمان نخواهد خورد که یک تصور اشتباه است؛ اگرچه برای دریافت وام از بانکها و… حتماً نیاز به یک بیزینس پلن خواهید داشت، اما این برنامه، کاربردی بیشتر از اینها برای شما خواهد داشت.
درواقع زمانی که یک برنامه تجاری خوب داشته باشید، انگار یک راهنمای کامل در اختیارتان قرارگرفته و خیلی سریعتر و راحتتر میتوانید به اهدافتان برسید. بهعنوانمثال هر وقت که شک کردید دقیقا باید کاری انجام دهید، با یک نگاه به بیزینس پلن خود تمامی اطلاعات دوباره به ذهنتان خواهد آمد.
همانطور که بدون داشتن یک نقشه درست هرگز به مسافرت نمیروید، برای شروع یک کسبوکار هم هرگز نباید بدون برنامه عمل کنید!
اگرچه یک بیزینس پلن بهتنهایی نمیتواند شمارا به موفقیت برساند، اما جلوی بسیاری از مشکلاتی که تجارتهای مختلف مرتکب میشوند را میگیرد و بهاینترتیب دیگر بیگدار به آب نمیزنید!
جمعبندی و نتیجه گیری
بیزینس پلن یک برنامه کامل برای تعیین استراتژیها و چشماندازهای آینده کسبوکار شماست و به شما کمک میکند که اطلاعات کاملی از کارهایی در چند سال آینده میخواهید انجام دهید داشته باشید. با طراحی یک بیزینس پلن خوب و مناسب، سرمایهگذاران بسیاری بهسوی کسبوکار شما خواهند آمد و مسیر رسیدن به اهدافتان بسیار هموارتر میشود.
طراحی یک بیزینس پلن خوب نیاز به زمان و دانش زیادی دارد، به همین دلیل در این مقاله سعی کردیم بهصورت کامل مفهوم آن را رسانده و در ادامه نحوه طراحی یک بیزینس پلن خوب را بهصورت مرحلهبهمرحله به شما آموزش دادیم.
نظر شما چیست؟ بیزینس پلن کسبوکارتان را طراحی کردهاید؟ فایدهاش برائت آنچه بوده است؟ حتماً نظرتان را در کامنتها بنویسید.